لطفا این یادداشت را با حوصله مطالعه فرمایید و اگر آن را مفید دانستید محتوایش را به دیگران هم انتقال دهید؛ نیز اگر نقدی وجود داشت، استقبال می‌کنم.

بر اساس احکام شرعی، وقتی سایه شاخص به آخرین درجه کمی رسید، موقع شرعی ظهر است. این وقت را با استفاده از شاخص و با حوصله می‌توان به دقت تعیین کرد. با این توضیح ضروری که اندک جابجایی در عرض و طول جغرافیایی، وقت ظهر شرعی را چند ثانیه و دقیقه کاهش یا افزایش می‌دهد.

نکته مهم این که ساده‌ترین و دقیق‌ترین وقت شرعی در ظهر قابل محاسبه است که اتفاقا (از برخی جهات)کم‌ترین اهمیت را (چنان که در ادامه می‌آید) دارد.

وقت اذان مغرب (و مهم‌تر، وقت جواز افطار در ماه مبارک رمضان) وقتی است که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا می‌شود از بین برود یا از بالای سر بگذرد (یا از وسط آسمان به سمت مغرب برود) (بنا بر اختلاف جزیی در فتاوای مراجع)

وقت اذان صبح و زمان شروع روزه هم پیدا شدن سفیدی دوم (فجر صادق) مشرق پس از گذشت سپیدی اول (فجر اول = فجر کاذب) است.

محاسبه این دو وقت بسیار سخت است و حتی در آسمان کاملا صاف کویر و در صحراهای کاملا صاف و بدون پستی و بلندی نمی‌توان با شجاعت و شهامت ساعت دقیق مغرب و صبح را محاسبه کرد؛ چه رسد به شهرهایی با هوای آلوده که دید شفاف امکان ندارد و نیز چه سخت است تعیین وقت در مکانهایی با پستی و بلندیهای جغرافیایی؛ و البته تعیین وقت صبح شرعی از مغرب، سخت‌تر است. (نگارنده بارها در مکان‌های مختلف، امتحان کرده و کمتر نتیجه گرفته است!)

تجربه شخصی مرا به این نتیجه رسانده که در اذان صبح، احتیاط بیشتری لازم است؛ نه برای پایان خوردن سحری؛ بلکه برای خواندن نماز صبح. یعنی فکر می‌کنم حداقل یک ربع گذشتن از اذان برای خواندن نماز صبح احتیاط لازم است.

لذا چاره‌ای نیست جز این که به محاسبه افراد خبره در تعیین وقت، اعتماد کنیم؛‌ همچنان که در بسیاری از امور فردی و اجتماعی زندگی روزمره خود به تخصص دیگران اعتماد می‌کنیم.

اما نکته بسیار مهمی که مورد غفلت برخی از ما قرار می‌گیرد این است که با اندک تغییری در طول و عرض جغرافیایی، اوقات شرعی تغییر می‌کند؛ حتی در شهری مثل تهران، شاید اختلاف بیش از یک دقیقه‌ای در شرق تا غربش قابل اثبات باشد؛ چه رسد به استانهای پهناوری چون یزد و کرمان و سیستان و فارس که گاهی اختلاف بیش از ده دقیقه‌ای، شهرهای استان با مراکز استان وجود دارد.

لذا نتیجه اول اینکه نمی‌دانم چگونه برخی متخصصان، افق شرعی را حتی با ثانیه استخراج می‌کنند؛ ظاهرا این ساعت مخصوص همان نقطه‌ای است (همان چند ده متر مربعی) که محاسبه‌گر هنگام محاسبه در آن مکان رصد می‌کرده است.

نتیجه دوم اینکه احتیاط شدیدی مخصوصاً برای خواندن نماز صبح لازم است؛ مخصوصاً در شهرهایی که مردم به اذان صدا و سیمای استانی توجه دارند و دارای فاصله (مخصوصاً بیش از سی کیلومتر) با مرکز استان هستند.

نکته آخر هم اینکه این یادداشت در همین فاصله احتیاطی پس از اذان صبح تا خواندن نماز صبح نوشته شد؛ ان شاء الله که مصداق وسوس نباشد!  از مهمانان ضیافت الهی، دعاخواهم.